یازدهمین قهرمان رسمی شطرنج مردان جهان - بابی فیشر

رابرت جیمز "بابی" فیشر (Robert James "Bobby" Fischer) زاده ی 9 مارس ۱۹۴۳ در شیکاگو، آمریکا و درگذشته ی ۱۷ ژانویه ۲۰۰۸ در ریکیاویک ایسلند؛ پدرش هانس گرهارد فیشر، ‌ فیزیکدان آلمانی، و مادرش رجاینا وندر ، شهروند آمریکایی از تبار یهودی بود. بابی در سن ۱۴ سالگی قهرمان شطرنج آمریکا شد و پس از آن ۸ بار دیگر به این مقام دست یافت. او در سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۵ میلادی قهرمان شطرنج جهان بود.

بابی فیشر در سال ۱۹۵۸ در پانزده سالگی درجه استاد بزرگ شطرنج را کسب کرد که رکوردی در آن زمان محسوب می‌شد. وی در مسابقات اینترزونال و تورنمنت کاندیداتوری قهرمانی شطرنج جهان در سال‌های  ۱۹۷۰-1971 بیست مسابقه پیاپی را با پیروزی پشت سر گذاشت که هیچگاه در تاریخ شطرنج تکرار نشده است. مسابقه مقدماتی قهرمانی جهان در سال 1971 به پیشنهاد فیشر به روش حذفی انجام شد. فیشر با نتایج باور نکردنی 6 بر 0 ، تایمانوف و لارسن را و با نتیجه 5/6 بر 5/2 تیگران پطروسیان را شکست داد تا به فینال قهرمانی جهان راه یابد. در سال ۱۹۷۲ بوریس اسپاسکی را با ۷ برد، ۳ باخت و ۱۱ تساوی در جنجالی‌ترین رویارویی تاریخ شطرنج که به نام رویارویی قرن شناخته شد شکست داد. علت اهمیت این رقابت جنگ سرد و رقابت‌های سیاسی بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی بود. سه سال بعد او بخاطر اعتراض به فیده حاضر به دفاع از عنوان قهرمانی خود در مقابل آناتولی کارپف نشد و عنوان قهرمانی را به کارپف واگذار کرد.

فیشر نخستین و تنها آمریکایی است که به عنوان قهرمانی شطرنج جهان می‌رسد. استادان شطرنج معاصر در اینکه فیشر بهترین شطرنجباز تاریخ بوده است، اجماع دارند. فیشر از 1975 تا سال ۱۹۹۲ در هیچ مسابقه ‌ای شرکت نکرد. وی عنوان خود را در سال ۱۹۷۵ در پی اختلاف با فدراسیون بین‌المللی شطرنج در مورد شرایط برگزاری مسابقه قهرمانی جهان از دست داد و پیشنهادهای مالی هنگفتی را برای انجام این مسابقه رد کرد. فیشر در سال ۱۹۹۲ مسابقه‌ای نمایشی با بوریس اسپاسکی در یوگسلاوی برگزار کرد. کشوری که آن زمان تحت تحریم اقتصادی آمریکا قرار داشت. وی پس از آن در خارج از کشورش فراری بود و در سال ۲۰۰۴ به دلیل سفر با گذرنامه تقلبی در ژاپن دستگیر شد و در سال ۲۰۰۵ اجازه ترک ژاپن به مقصد ایسلند را پیدا کرد. کشوری که مسابقه قهرمانی جهان او با بوریس اسپاسکی در آنجا برگزار شده بود و در آن زمان تابعیت خود را به او داد تا از تحویل او به آمریکا جلوگیری کند.

فیشر با مهره سفید تقریباً همیشه با حرکت e4 بازی را آغاز می‌کرد و با مهره سیاه در جواب e4 به دفاع سیسیلی و در جواب d4 به دفاع هندی شاه روی می‌آورد. پیروزی‌های او اغلب با حملات ناگهانی یا ضدحمله به دست می‌آمد و نه با جمع کردن تدریجی برتری‌های کوچک، هرچند از نظر پوزیسیونی هم بازی او مطلوب بود. بابی فیشر در ۹ ژوئن ۱۹۹۶ در بوینوس آیرس یک کنفرانس خبری برگزار کرده و در آن نوعی جدیدی از شطرنج را معرفی کرد که اکنون با نام شطرنج 960 شناخته می‌شود. تفاوت اصلی این شطرنج با شطرنج کلاسیک در این است که مطالعه گشایش‌ها و به حافظه سپردن حرکات و پوزیسیون‌ها که یکی از مهمترین بخش‌های شطرنج روز دنیا است در آن عملاً ناممکن است و از حرکت اول تا حرکت آخر بازیکنان باید به استراتژی خود متکی باشند و نه الگوهای فکری شناخته شده در بازی شطرنج. بابی فیشر در کنفرانس خبری خود هنگام معرفی این شطرنج جدید، اعلام کرد که در این بازی خلاقیت و مهارت از حافظه و آنالیز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. وی مدعی شد در حال حاضر بسیاری از مسابقات حتی رقابت قهرمانی جهان میان کاسپاروف و کارپف از پیش تعیین می‌شوند در حالی که در این نوع از شطرنج تعیین بازی از قبل غیرممکن است. وی همچنین گفت بازی شطرنج امروزه به یک کار دشوار تبدیل شده‌است در حالی‌که او شطرنج را انتخاب کرده تا کار نکند!

وی در سال ۲۰۰۶ در یک مصاحبه تلفنی گفت که با پیشرفت دانش گشایش‌ها و حفظ کردن کتاب‌های گشایشی در صورتی که بهترین بازیکنان تاریخ شطرنج دوباره زنده شوند توانایی رقابت با شطرنجبازان امروز را ندارند: «اکنون یک جوان چهارده‌ساله یا کوچکتر فقط با حفظ کردن کتاب‌های گشایش می‌تواند یک برتری گشایشی مقابل کاپابلانکا داشته باشد.» وی ادامه داده بود که «امروزه شطرنج کاملاً مرده است و فقط حافظه و تبانی است. یک بازی ترسناک بدون هیچ خلاقیتی!