هشتمین قهرمان رسمی شطرنج مردان جهان - میخائیل تال

میخائیل تال (Mikhail Tal) زاده ی 9 نوامبر سال 1936 در ریگای شوروی و درگذشته ی 28 ژوئن 1992 ، استاد بزرگ شطرنج و هشتمین قهرمان شطرنج جهان، معروف به "جادوگر ریگا" تهاجمی ترین شطرنج باز تاریخ به حساب می آید. قهرمان جهان در سالهاى 1960 تا 1961 بود. ميخائيل تال مورد عنايت و توجه بسيارى از خبرگان شطرنج بعنوان يكى از درخشان ترين نوابغ فنى در تاريخ بازيها بوده است. تال داراى قدرت فوق العاده محاسبه، حافظه و تصویر سازى وضعيتهاى غيرمعمول است.

وقتى بچه ای هفت ساله بود، به كلاس درسى كه توسط پدرش –استاد دانشكده پزشكى– اداره ميشد رفت و شب هنگام كه به خانه برگشت تقريباً كلمه به كلمه درس را تكرار كرد. تال با نتايج خيره كننده اى از پيروزیها به قهرمانى جهان دست يافت. قهرمانى شوروى را در سالهاى ۱۹۵۷ و ۱۹۵۸ بدست آورد، بلافاصله به پيروزى در مسابقات بين منطقه اى انتخابى براى عنوان جهانى ادامه داد. اين تنها نتايج او نبود بلكه سبك و روش جذاب بی پرواى او بود كه تعجب عمومى را برانگيخت. همچنين شكستش از بوتوينيک در مسابقه برگشت سال ۱۹۶۱ ، ايجاد شوک كرد. فقط بعدها بود كه فاش شد تال تنها دو سه هفته بعد از مرخص شدنش از بيمارستان مسابقه را برگزار كرده است. يک بيمارى مزمن كليه در تمام دوران بازيگريش او را آزرده و مانع اقتدار طولانى تر او در مراجع خيلى بالا شده است.
اشتياق تال به شطرنج از هر استاد بزرگ ديگرى قدم فراتر نهاده است. او براى روزنامه ها گزارش تهيه ميكند، بازيهايش را تفسير و در زمان بين دورهاى مسابقه و تورنمنت ها در بازیهای برق آسا شركت میکند. او را پاگانينى شطرنج ناميده اند و شهرت او براى پيروزى حتى در وضعيتهاى ضعيف، بعلاوه نگاه هيپنوتيزم كننده او بر حريف، سبب شد تا استاد بزرگ آمريكائى بنكو قبل از ملاقات تال در يك تورنمنت كانديداتورى، عينك تيره به چشمش بزند.
استعداد درخشان تال براى تركيب مهره ها، به سختى ميتواند توسط يك استاد پرقدرت آموخته شود چه برسد به يک بازيكن متوسط. اما درسهای بزرگى از بازى او میتوان آموخت: اول؛ غوطه ور ساختن بازى در پيچيدگى هاى مبهم و نامفهوم اغلب حريفان را ناراحت ميكند و يك حمله همراه با قربانى در چنين شرايطى ممكن است كارگر افتد حتى اگر بطور عينى دقيق نباشد. دوم؛ همانگونه كه آلخين از آن برخوردار بود، ميل و اشتیاق رقابت جويانه از اهميت بالایی برخوردار است و سوم؛ تمرين و آزمايش واريانت ها در بازیهای سريع. اگرچه مورد مخالفت بعضى كارشناسان شطرنج نيز قرار دارد ولی روش علمى مفيدى جهت آمادگى براى مسابقات بزرگ ميباشد.

تال که اواخر عمر به دلیل بیماری کلیه در بیمارستان بستری بود، در 28 می 1992 از بیمارستان فرار کرد تا در مسابقات برق آسای قهرمانی مسکو شرکت کند و با کاسپاروف روبه رو شود. مسابقات سنتی برق آسای مسکو بسیار پر هیجان بود؛ کاسپاروف قهرمان جهان، تمام حریفان را شکست داده و صدرنشین بود. کاسپاروف با قهرمان بزرگ درست یک ماه قبل از مرگش بازی کرد، اما در آن زمان، اوضاع متفاوت بود. کسی که روبروی کاسپاروف نشسته بود چهره ای ضعیف داشت و انگار سایه ی تال بود. جمعیت که در حال تماشای بازی این دو بودند، صدای نفس های تال را که به شماره افتاده بود را میشنیدند و عده ی کمی میدانستند که او در حال مرگ است و برای اینکه در مسابقه مورد علاقه اش شرکت کند مخفیانه از بیمارستان به اینجا آمده است.

بازی که شروع شد خیلی زود کاسپاروف به مات کردن این نابغه نزدیک شد. اما با کمبود وقت مواجه شد و نتوانست تمام مشکلاتی را که تال برایش در بازی پیش آورده بود را حل کند ، کاسپاروف در آن تورنمنت اول شد و فقط یک باخت مقابل تال داشت! به گفته ی کاسپاروف ، تال با آنکه بسیار بیمار و رو به مرگ بود ، سطحی از شطرنج را بازی کرد که او را جاودانه کرد. این آخرین بازی تال بود و یک ماه بعد او در بیمارستان درگذشت و در شهر مورد علاقه اش و محل تولدش ریگا به خاک سپرده شد. 

تال بسیار با اعتماد به نفس و پر انرژی بود و با بازیهای درخشانش توجه همگان را به خود جلب کرد. او دو بار قهرمان تورنمنت USSR شد و یکسال قبل نیز در مسابقات InterZonal  قهرمان شده بود. سپس در مسابقات کاندیداتوری در یوگوسلاوی شرکت کرد. در آن مسابقه ی پر ستاره، 8 بازیکن بزرگ شرکت داشتند :اسمیسلوف ، کرس ، تال ، گریگوریچ ، بنکو ، اولافسون و بابی فیشر 16 ساله!

تورنمنت برای تال خوب شروع نشد و مقابل کرس و اسمیسلوف شکست خورد. اما او با اعتماد به نفس و شجاعت ادامه داد و در پایان دوره دوم ، رقابت بر سر اولی ، میان کرس و تال بود. کرس قهرمان محبوب آن دوره بود. او در طول مدت فعالیت پربار شطرنجی اش که 4 دهه طول کشید در تورنمنتهای مختلف به موفقیتهای خیره کننده ای دست یافت. شاید یکی از مهمترین آنها مقام مشترک اول با روبن فاین بعد از پشت سر گذاشتن 4 قهرمان جهان : باتوینیک ، ایوه ، کاپابلانکا و آلخین است در آن زمان او تنها 22 سال داشت. 

کرس در طول زندگی خود هر قهرمان جهانی از کاپابلانکا تا فیشر را شکست داد. کمتر کسی در بازی ترکیبی و هنر آخر بازیش ، رقیب او بود. اما حرکت رو به جلوی او به سمت قهرمانی جهان با مشکلاتی مواجه شد و در دهه 1950 او در تورنمنتهای کاندیداتوری (مقابل برونشتاین ، اسمیسلوف و پتروسیان) همیشه دوم میشد! اما این نابغه استونیایی در مقابل جنگندگی تال خوب بازی کرد و دو بار او را شکست داد. در یک مصاحبه در آخر تورنمنت از تال پرسیده شد که نقطه عطف این رویداد را چه میداند و او جواب داد :

مقابل کرس در دور 17 برای اولین بار من پیش افتادم این بازی برای من مهم بود و قبل از اینکه وارد پیچیدگی های بیشتری شود، به من پیشنهاد مساوی داد. من دو بازی که مقابل او باخته بودم را به خاطر آوردم و همچنین من در تورنمنت نیم امتیاز بیشتر داشتم و قبول مساوی در هر حالتی انگار برای من خوب بود به جز یک حالت : پوزیسیون بازی بسیار جذاب بود و من نمیخواستم آن را با کسی قسمت کنم در نتیجه ادامه بازی بسیار هیجان انگیز بود و علی رغم مشکلات من پیروز شدم.