تا به ریتینگ 2200 نرسیده اید گشایش نخوانید !

تیخمان : "99 درصد بازی شطرنج، تاکتیک است."

من به عنوان یک شطرنجباز آکادمیک و آموزش دیده ، همیشه مجذوب تئوریهای شروع بازی میشدم . اگر میتوانستم فقط شاخه مناسبی مقابل روی لوپز تعویضی را یاد بگیرم یا اینکه فقط چند حرکت بیشتر از تئوری گرونفلد را بخاطر می سپردم، به ریتینگ 2000 در فدراسیون شطرنج آمریکا دست میافتم. دیدگاه من در این باره منحصر به فرد نبود و هرگز به سردرگمی ام درباره ی وقتگذرانی زیاد مبتدیان شطرنج بر روی کتاب های شروع بازی پایان نخواهد داد. از نظر مربیان شطرنج که شاهد بازی های زیادی از مبتدیان هستند، این کار پول هدر دادن است. برخی مربیان بر این عقیده اند که هیچ لزومی ندارد که بازیکن غیرمتخصص (زیر سطح استادی) در مورد حرکات شروع بازی به مطالعه بپردازد. دیدگاه من از این هم افراطی تر است. خریدن و گاه گاهی خواندن کتاب های شروع بازی می تواند جالب و سرگرم کننده باشد؛ اما تا هنگامیکه به ریتینگ 2200 فیده نزدیک نشده اید، بهتر است وقت خود را صرف مطالعه ی تاکتیک ها کنید.

در حالی که کتاب های شروع بازی فقط برای چند حرکت اول یا حرکت هایی که به خاطر میسپارید کارساز هستند، در مقابل آموزشهای تاکتیک می تواند در هر مرحله از بازی مورد استفاده شما باشد. تاکتیک ها فقط برای گرفتن سوارها یا مات کردن شاه دشمن نمیباشند؛ بیشتر برتریهای پوزیسیونی بلند مدت بواسطه ی تاکتیک ها حاصل میشود. من بازی هایی را تجربه کرده ام که در همان آغاز بازی از نظر پوزیسیونی از حریفم عقب افتاده بودم. اما چون منتظر یک فرصت تاکتیکی ماندم، توانستم مساوی کنم و یا حتی بازی را ببرم.

مسئله ی جالب و ظریفی که در مورد آموزش تاکتیک ها وجود دارد این است که برای این آموزش نیازی به کتاب های شروع بازی یا مربیان گران قیمت شطرنج نیست. برای فراگیری تاکتیک های شطرنج حتی نیازی به صرف وقت نیست ! (زیاد وقتگیر نیست!) اشتباه نکنید! J ارتقای قابلیت تاکتیکی کار بسیار خسته کننده ای است. با اینحال، حتی یادگیری 30 دقیقه ای تاکتیک ها در روز، مهارت های شما را در بازی شطرنج ارتقا میدهد. پس دفعه ی بعد که در مطب دکتر منتظر هستید یا در مترو نشسته اید، وقت خود را با حل جدول یا سودوکو هدر ندهید. بهتراست برخی مسائل شطرنج را حل کنید!

در آموزش تاکتیک ها به بسیاری از مسائل شطرنج و حل آنها پرداخته میشود. من دراینجا به توضیح منابع متعدد این مسائل خواهم پرداخت. اما نکته مهمی که وجود دارد این است که آموزش تاکتیک ها بر پایه فعالیت و حل کردن مسائل شطرنج صورت می گیرد. کمیت در اینجا عامل کلیدی است. اگر شما نمی توانید در مدت چند دقیقه یک مسئله را حل کنید، به جواب و حرکت درست نگاه نکنید. اما حتما چند روز دیگر دوباره نگاهی به مسئله بیندازید؛ تکرار در این مورد چاره ساز است. امتیاز حل کردن این مسائل شکل گیری و شناسایی الگو است. بعید است که تمام موقعیت هایی را که مطالعه میکنید در یک بازی مسابقه ای ببینید. اما وقتی که صد یا دویست تا مسئله مثل مات عرض آخر یا قربانی های تخلیه مسیر را حل کردید، این احتمالات را به سرعت در بازی های خود شناسایی خواهید کرد.

منابع متعددی برای معماهای شطرنجی وجود دارد که شامل منابع آنلاین (اینترنتی) یا منابع چاپی (مثل کتاب) میشود. من به شخصه استفاده از کتابهای تاکتیک را ترجیح می دهم و اغلب از کتاب استاد بزرگ Anatoly Lein's با عنوان  Sharpen Your Tactics! و کتاب endgame challenge از john hall استفاده میکردم. از دیگر کتاب های آموزشی با کیفیت در مورد تاکتیک می توان به کتاب Combination Challenge  اثر Hays and John Hall و کتاب 1001 ترکیب و قربانی شطرنج اثر Fred Reinfeld اشاره کرد. تاکتیک های آخر بازی از زبان وان پرلو (Van Perlo's Endgame Tactics) ، کتاب بزرگ دیگری است که به تاکتیک های آخر بازی شطرنج می پردازد. خواندن این کتاب ها واقعا برای من لذت بخش است. چونکه میتوانم همه جا آنها را با خودم داشته باشم. مثلا اگر قبل از شروع کلاس مقداری وقت اضافی داشته باشم، یک مجموعه معما را باز می کنم و روی آنها کار می کنم. اگر در نظر دارید که کتابی غیر از موارد فوق خریداری کنید، به دنبال موردی باشید که ترتیب معماها به صورت موضوعی یا بر اساس افزایش دشواری معما باشد. سختی و دشواری مسئله نیز لازم است. تجربه به من نشان میدهد که اگر مسئله ها خیلی آسان یاخیلی دشوار باشند، به خودی خود دلسردی ایجاد میشود.

اینترنت نیز یکی از منابع مهم آموزش تاکتیک ها به حساب می آید. من قبلا از تمرینات تاکتیک برنامه سایت Internet Chess Club زیاد استفاده می کردم و از این تعامل لذت میبردم. این برنامه دارای مجموعه ای از مسائل است که دشواری این مسائل به مرور بیشتر میشود و همیشه به عنوان طرف مخالف بازی می کند. می توان به جای تجسم به آسانی حرکت کرد و آنها را در عمل اجرا نمود. با اینحال، باشگاه شطرنج اینترنتی تنها منبع آموزش تاکتیک ها نیست. با وجود اینکه هیچوقت وارد  Chess Tactics Server سرور تاکتیک های شطرنج نشدم اما چیزهای زیادی درباره ی آن شنیده ام. شما همچنین می توانید با مراجعه به سایت Chess-videos.com و حل مسائل شطرنج مانند قسمت معمای روز، تاکتیک های خود را ارتقا دهید.

زمانی که منبع مسائل شطرنج را در اختیار دارید، سوال این است که چه تعداد از این مسائل را حل کنید و چه مدت زمانی را صرف کنید. من متوجه شدم که وقتی زمان خیلی کمی برای بازی فعالانه ی شطرنج دارم،  همان 15 دقیقه در روز باعث شد که در سطح مناسب و معقولی بمانم. بدون شک این مدت زمان، ایده آل نیست. به نظر من این مدت زمان برای یک بازیکن فعال مسابقات حداقل باید 30 دقیقه در روز باشد. با اینحال، اگر جدا به دنبال پیشرفت هستید ، روزی 1 ساعت یا حل 100 مسئله در روز ، هر کدام که کوتاه تر باشد را پیشنهاد می کنم. این روال را جزئی از برنامه خود بدانید؛ یادگیری تاکتیک ها برای شما باید به یک عادت تبدیل شود. به خاطر داشته باشید که هدف شما رسیدن به درک صحیح  از مسائل میباشد. بیش از حد بسیاری از بازیکنان بر مات کردن معماها یا ترکیبات وسط بازی تمرکز دارند. کتابی هم در مورد تاکتیک های آخر بازی خریداری کنید.

مطالعه تاکتیک های شطرنج نه تنها یکی از بهترین روش های ارتقاء مهارت شطرنج به حساب می آید. بلکه آسانترین روش یادگیری نیز هست. ثبات و سخت کوشی کلید موفقیت شما در این مسیر است.